تعهد اجتماعی؛ مفهومی جدید در عرصه علوم اجتماعی یا معنایی کهن در تاریخ اندیشه بشری

تعریف، مرزبندی و بررسی دقیق مفاهیم، از ضروریات علم است. یکی از مفاهیم مهم در ادبیات جامعه شناختی که دچار فقر مفهومی می باشد، «تعهد اجتماعی» است. این در حالی است که تعهد اجتماعی، معنایی کهن در اندیشه بشری دارد. یکی از حوزه هایی که به این مفهوم پرداخته، «علم اخلاق» است. در این نوشتار با روش مطالعه اسنادی و نقد عقلانی، به بررسی کتاب های جامع السعادات، معراج السعاده و المقامات العلیه در علم اخلاق که از کتب اصلی اخلاقی اند، پرداخته شده است. در این بررسی، 51 مؤلفه برای تعهد اجتماعی استخراج شد که در نهایت، در 4 بعد اصلی مقوله بندی شده اند. این ابعاد بر اساس عمق، دارای ترتیب اند. بُعد اول که «خوش برخوردی» است، سطحی تر از سایر ابعاد است؛ یعنی شخص می تواند این بُعد را داشته باشد اما فاقد سایر ابعاد و به تبع آن فاقد تعهد اجتماعی باشد. بُعد دیگر «روراست بودن» است؛ یعنی شخص علاوه بر خوش برخوردی، باید روراست هم باشد. در بُعد «خیرخواهی» ـ که سومین بُعد است ـ شخص علاوه بر خوش برخوردی و روراستی، باید خیرخواه نیز باشد و بالاخره بُعد چهارم که عمیق ترین درجه را در خلق تعهد اجتماعی دارا است، «پایداری بر خوبی ها» و حفاظت از ارزش هاست. اگر کسی این 4 بُعد را داشته باشد، می توان گفت: «متعهد است».